In 2023 heeft het college van Gooise Meren opdracht gegeven om de onteigening van Joods vastgoed in de Tweede Wereldoorlog en de rol van de gemeente hierin te onderzoeken. De conclusie van de onderzoeker is dat gemeente Gooise Meren geen rol heeft gespeeld bij de verkoop van Joods vastgoed. Nu deze bladzijde uit het verleden is beschreven, heeft het college gezocht naar een passende manier om erkenning vorm te geven, van het onrecht dat de Joodse gemeenschap rondom verkoop van Joods vastgoed is aangedaan. Het rapport  Roof en rechtsherstel Joods vastgoed Gooise Meren, 1941-1950 (pdf, 1,05 MB) is hier te lezen. Zo kan ieder kennisnemen van de vaak gevoelloze manier waarop met de eigendommen van de Joodse mensen in onze gemeente is omgegaan.

Onteigening en doorverkoop van Joods vastgoed

In 2020 bracht het televisieprogramma Pointer de Verkaufsbücher onder de aandacht. Deze boeken documenteren de onteigening en doorverkoop van Joods vastgoed tijdens de Tweede Wereldoorlog. Volgens de informatie uit de Verkaufsbücher waren er 145 gevallen van vastgoedonteigening en -doorverkoop in de voormalige gemeenten Naarden, Bussum en Muiden.

In lijn met vele andere gemeenten, heeft de gemeente Gooise Meren in 2023 opdracht gegeven aan de gerenommeerde onderzoeker Maarten-Jan Vos om de onteigening van Joods vastgoed en de rol van de gemeente hierin te onderzoeken. De onderzoeker werd bijgestaan door een lokale klankbordgroep met affiniteit en betrokkenheid met deze materie.

De conclusie van de onderzoeker is dat de voormalige gemeenten Naarden, Bussum en Muiden niet direct betrokken zijn geweest bij de verkoop van Joods vastgoed in de Tweede Wereldoorlog. Er zijn, zoals ook elders in Nederland, wel andere partijen betrokken geweest bij de handel in Joods vastgoed in onze gemeente. Dit viel echter buiten de onderzoeksopdracht en is daarom niet onderzocht.

Bewust van geschiedenis

Gemeente en de Joodse gemeenschap vinden het belangrijk dat ook de jongeren in onze gemeente weten hoe er in en direct na de oorlog met de eigenaren van Joods vastgoed en met hun nabestaanden is omgegaan. Als vorm van erkenning van geleden leed, zal de gemeente daarom onderzoeken hoe op basis van dit rapport educatief materiaal ontwikkeld kan worden voor onderwijsdoeleinden. Dit doen we graag in overleg met het Holocaust Comité Gooise Meren en de stichting Struikelstenen Gooise Meren.

Daarnaast stelt de gemeente uit coulance een vergoeding beschikbaar voor de gederfde huurinkomsten van de synagoge te Bussum tijdens de Tweede Wereldoorlog. De gemeente Bussum heeft 2 jaar de synagoge gehuurd in de oorlog. Deze inkomsten zijn echter nooit bij de Joodse gemeenschap terechtgekomen, maar bij de Duitse bezetter. De Joodse gemeenschap is hiervoor na de oorlog niet gecompenseerd. De gederfde inkomsten betreffen een bedrag van f 2.300 over een periode van 2 jaar (1943 – 1944). Als we dat in de huidige tijd bekijken, gaat het om een vergoeding van € 18.000.

Het college is zich ervan bewust dat erkenning van geleden leed in en direct na de oorlog niet in geld is uit te drukken.

Warme band

Deze vorm van erkenning sluit aan bij landelijke ontwikkelingen, waarbij gemeenten actief reflecteren op hun rol in het verleden en waar mogelijk bijdragen aan herstel van onrecht. En het sluit aan bij de waarde die de gemeente hecht aan de warme band met de lokale Joodse gemeenschap.